PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

KERSTMIS  2012.  'Uit uw hemel zonder grenzen komt gij tastend aan het licht'

 Zusters en broeders,

'Wil je me nu eens uitleggen: Wat betekent Kerstmis eigenlijk voor iemand die gelovig is?'‘

Wat de man die de vraag stelde betreft: gelovig was hij niet, maar belangstelling voor het geloof had hij wel. Er zijn van die mensen. Zijn vraag was voor mij geen verrassing. Wij kenden elkaar al lang. Hij wist dat hij die vraag mocht stellen.

I.            Ik heb hem gezegd: 'Laten we eens beginnen bij iets of iemand die je kent. Laten we beginnen bij de Kerstman. Weet je wat het verschil is tussen het kind van Kerstmis en de Kerstman?' 'Ja, natuurlijk’, zei hij. 'De Kerstman is hier in de laatste 30 of 40 jaar vanuit Amerika binnen gewaaid. Een beetje een idiote figuur, als je het mij vraagt. Een versmelting van Kerstmis met Sint Niklaas. (1) Dat is iets van en voor de commerce. Terwijl Kerstmis en het kind van Kerstmis behoren tot onze traditie. Eeuwen en eeuwen oud. Kijk maar in de geschiedenis van onze schilderkunst bijvoorbeeld'.
Ik zei: 'Ja, dat is inderdaad zo. Maar om te begrijpen wat Kerstmis voor een gelovige betekent, moet je eens kijken naar een ander verschil tussen die twee. De Kerstman heeft namelijk geen naam. Als hij al met een naam genoemd wordt, dan noemt men hem Santa Claus en dat is inderdaad een vergissing. Want Sint Niklaas heeft met Kerstmis niets te maken. De enige overeenkomst is dat ze, althans in een aantal landen, allebei cadeautjes brengen.'
Om te verstaan wat gelovige mensen met Kerstmis vieren is het niet slecht om bij de kwestie van die naam te beginnen. Wij vieren vandaag de geboorte van iemand die mens was zoals wij. Iemand die een naam had zoals wij. Een naam die in Israël vrij regelmatig voor kwam. De opvolger van Mozes bijvoorbeeld droeg die naam, hij heette Joshua, dat is in het Hebreeuws de naam die in het Grieks met 'Jesus' wordt vertaald. En één van de Oudtestamentische bijbelboeken staat op naam van iemand die eveneens die naam droeg, Jesus Sirach. Anders gezegd: de naam die dat kind van Kerstmis krijgt duidt aan dat hij één van ons is, iemand die in de rij van de mensen is gaan staan.
Dat is het eerste dat Kerstmis voor een gelovige betekent: het gaat om de geboorte van een kind van mensen. Dat is waarschijnlijk ook de enige titel die Jezus tijdens zijn leven voor zichzelf heeft gebruikt. Hij noemde zich een zoon van mensen, een mensenzoon.

II.           Maar natuurlijk is er meer aan de hand. Als hij alleen maar een kind van mensen was, zoals er miljoenen mensenkinderen zijn geweest, dan was men zijn geboorte niet eeuwenlang elk jaar opnieuw blijven vieren.
Dat 'meer' heeft iets te maken met God, met de manier waarop God aanwezig is op aarde. Die aanwezigheid van God is niet bij hem begonnen. Ze is er al vanaf het begin, ze is met de schepping van de eerste mensen meegegeven. God is al aanwezig in mensen sinds hij heeft gezegd: 'Laat ons de mens maken naar ons beeld, op ons gelijkend'. (Genesis 1:26)
Er is meer in de mens dan wat je kunt meten, wegen en tellen. De Eeuwige is in hem of haar aanwezig, als in iemand die op aarde drager is van zijn beeld.
Maar in dit kind nam Gods aanwezigheid een nieuwe, een speciale vorm aan. Over God wordt er in de Schrift gezegd dat Hij liefde is, dat hij iemand is 'die liefheeft al wat leeft'. (Wijsheid  11:24) In het Nieuwe Testament komt die overtuiging herhaaldelijk terug. In haar simpelste vorm in de eerste brief van Johannes. Daar staat er kort en goed: 'God is liefde'. (I Joh. 4:8).
Aan die liefde heeft dit kind een nieuw gezicht gegeven. Die liefde heeft het als een blijde boodschap mensen proberen bij te brengen. Die boodschap van Gods liefde had een dubbele inhoud.
1° Dat God mensen lief heeft, heeft Jezus getoond door mensen te aanvaarden en zich voor hen in  te zetten, voor de zwaksten en de meest crapuleuzen eerst: gekwetste mensen, mensen die leefden aan de rand van de maatschappij, hoeren en afpersers.
Jezus liet hen zien en voelen dat ieder van hen de moeite waard was voor hem. Hij wou op die manier duidelijk maken dat God met hen begaan was. Hij manifesteerde zo de unieke waarde van elke mens voor God. Hij ging daarin zover dat hij zei dat er meer vreugde in de hemel was over één zondaar die zich bekeert dan over 99 rechtvaardigen die geen bekering nodig hebben. (Lucas 15 :7).
2° Die aandacht voor individuele mensen, daar bleef het niet bij. Geïnspireerd door Gods zorg voor mensen, kondigde hij de komst aan van een nieuwe samenleving, een samenleving die om mensen bekommerd zou zijn. Hij noemde die samenleving: Gods Koninkrijk. En hij ging nog een stap verder. Die samenleving, gebouwd op gerechtigheid, barmhartigheid en dienstbaarheid, was al aanwezig in hem.
Maar de maatschappij waarin hij leefde was daar niet van gediend. De mensen die belangrijk waren in die maatschappij: Sadduceeën, schriftgeleerden, Farizeeën bestookten hem van alle kanten. Ze spanden hem valstrikken, ze zetten een samenzwering op tegen hem. Maar zijn enthousiasme, zijn wijsheid en zijn eerlijkheid -daar konden ze niet tegen op.
Ze besloten dan maar om hem uit de weg te ruimen. Om dat doel te bereiken zagen ze er zelfs niet tegen op om te collaboreren met de gehate bezetter, de Romeinse landvoogd.
Jezus’ inzet om aan Gods liefde voor mensen gestalte te geven, zijn ijveren voor een maatschappij die in de lijn zou liggen van die zorg van God voor mensen- daar had hij zijn leven voor over. Langer dan drie jaar heeft zijn optreden in Israël niet geduurd, 35 jaar is hij niet eens geworden. Hij die aan de liefde van God voor mensen een naam en een gezicht gaf, is door de haat van mensen omgebracht.
Maar ieder die in zijn spoor tracht te gaan is een verloste mens. Verlost van dat uitzichtloos draaien rondom zichzelf. Verlost van het verslaafd zijn aan geld en aan macht. Verlost van de vraag wat nu eigenlijk de zin van het leven zou zijn. Verlost van het gebrek aan toekomstperspectief. Hij of zij weet waarom hij leeft, vanwaar hij komt en waarheen hij gaat.
Die boodschap is met dit kind de wereld binnen gekomen. Zoals iemand zei: 'Als een voorgoed begonnen begin'.

III.          Toen werd het even stil tussen ons. Daarna zei mijn gesprekspartner dat hij nu inderdaad begreep wat Kerstmis voor iemand die gelovig is betekent. Maar dat hij zelf tot dit geloof niet instaat was, niet of nog niet. Hij zei het op zo’n manier dat ik de indruk kreeg dat hij dat jammer vond .Hij zou in ieder geval niet de eerste niet-gelovige zijn die, vermoeid door het vruchteloos zoeken naar de zin van het leven, aan iemand die christen is zou zeggen: 'Je hebt geluk dat je gelooft'. (2)

Namens het kapelteam en ook in mijn eigen naam wens ik u allen van harte een vreugdevol Kerstfeest toe.

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)       Zie :’Kerstgebruiken’ in  Grote Winkler Prins, 9e druk, deel 13 (Amsterdam,1990).

(2)     'Vous avez de la chance de croire' ( ROSTAND Jean: 'Nous sommes condamnés à la vertu'. Interview de Jean Toulat avec Jean Rostand , dans 'Informations catholiques internationales', N° 334 ,15 Avril 1969, p. 24 ).